Eind september heb ik twee dagen meegelopen op een basis- en middenschool in het Finse Lappeenranta, op zo’n 20 kilometer van de Russische grens. Een bijzondere ervaring waar ik jullie graag wat over vertel.

De dag begint vroeg, want om 8:00 uur start het eerste lesuur. Maar niet voordat iedereen z’n schoenen achtergelaten heeft in de grote schoenenkasten (op leerjaar gesorteerd) bij de voordeur. Het strikte geenschoenenbeleid (dat voor zowel leerlingen als docenten geldt) zorgt voor de meest kleurrijke samenstellingen in de klassen. En die kleur kunnen ze best gebruiken, want qua gebouw verschilt het LRC weinig tot niets met Kesämäen Koulu: grijze tinten vormen de basis. Grote canvassen met de mooiste natuurfoto’s fleuren de boel mede op.

Grappig om te zien is dat ze vanaf groep 3 op de basisschool al les krijgen van verschillende docenten, ieder met hun eigen specialisme. En hoewel Finnen over het algemeen erg goed Engels spreken is tweetalig onderwijs geen vast gegeven; je moet een taaltest doen en je wordt op basis van je score geselecteerd. Of niet.

Op de middenschool (groep 7 t/m derde klas) zitten leerlingen van alle niveaus bij elkaar. Die mix blijkt goed te werken: iedereen leert op z’n eigen tempo, helpt elkaar verder en er is een goede onderlinge verstandhouding. Bij verschillende praktische vakken wordt de klas, die uit maximaal 24 leerlingen bestaat, door tweeën gedeeld: de ene helft heeft verzorging, de andere helft heeft handwerk. En morgen? Dan draaien we het om. Na het laatste jaar middenschool kunnen ze kiezen: verder met een theoretische opleiding, zoals het vierjarig gymnasium dat opleidt tot een universitaire studie of de praktische kant op (mbo). Het Finse equivalent van het hbo wordt pas een optie nadat het mbo doorlopen is.

De lessen staan voor een vol uur op het rooster, maar het laatste kwartier is standaard pauze. En die houden de leerlingen op de gang, waar biljart-, tafelvoetbal- en tafeltennistafels staan. En wanneer ze nog meer energie kwijt moeten, zijn er trampolines. Wil je even rust, dan vind je dit bij de stoelen en bankjes met hoge rugleuningen die ook beide zijkanten wat afschermen. Handig voor groepsopdrachten buiten het lokaal! En zijn ze vijf minuten eerder klaar met hun werk, dan hebben ze soms gewoon wat langer pauze.

Op het oog lijkt alles zichzelf te regelen. Aan het begin van het volgende uur komen ze rustig groetend het lokaal binnen, zoeken ze een plekje aan een hoge tafel, een groepje tafels, individuele tafels of de knusse hoekbank. Ze pakken hun spullen en… Gaan aan de slag! Het geeft zelfs niet als iemand z’n tas op tafel laat liggen of even wat tussen de uitleg van de docent door fluistert. Zodra ze hun ding gedaan hebben, werken ze!

Ik heb, ondanks de beperkte tijd die ik er was, aardig wat lessen gezien, maar heb tegelijkertijd weinig verschil kunnen ontdekken tussen het onderwijs in Nederland en Finland. Qua lesopbouw verschilt een Finse les echt niet veel van een Nederlandse les. Leerdoelen worden gesteld, de docent legt wat uit, leerlingen gaan aan de slag, er worden wat vragen beantwoord en de les wordt klassikaal afgesloten.

Als er een verschil is, dan zit het hem in de leerlingen. Finse leerlingen zijn beleefd, functioneren goed in een groep en werken veel samen. Wellicht omdat er in de jaren die wij als onderbouw kennen nog geen onderscheid gemaakt wordt in onderwijsniveaus en zodoende alles door elkaar heen zit. Er heerst het besef dat ze zichzelf kunnen ontwikkelen door mét elkaar te werken. En dat is heel mooi om te zien.